Her gün sıklıkla kullandığımız bir ifadedir ‘göz açıp kapayıncaya kadar’ ifadesi… Göz açıp kapamak (göz kırpma) bu anlamda çok küçük ve bir anlık bir zaman dilimini ifade eder. Sağlıklı bir insan dakikada yaklaşık 10 kez gözünü kırpar. Peki göz kırpma esnasında ne olduğunun farkında mıyız? Bir göz doktoru olarak bunu anlatacağım.
Göz Kırpma ve Göz Yaşı İlişkisi
Göz kırpma esnasında ne olduğunu anlamak için öncelikle gözyaşını anlamak gerekmektedir. Her iki gözümüzün üst dış kısımlarında birer tane gözyaşı bezi bulunmaktadır. Gözyaşı bezlerimiz düzenli olarak gözyaşı salgılar ve gözyaşı göz yüzeyinde belirli bir tabaka halinde sürekli varlığını korumak zorundadır. Gözümüzün yüzeyinde gözyaşının ince bir tabaka halindeki varlığı 3 nedenle çok önemlidir. Bunlardan birincisi göze gelen ışığın kırılacağı pürüzsüz bir yüzey oluşturmaktır. Yani düzenli bir gözyaşı tabakası net görmemiz için önemlidir. İkincisi gözyaşı tabakası dış çevreden gelen zararlı materyalden gözü korumaktadır. Üçüncüsü ise gözün nemli kalmasını sağlamak ve yüzeyel göz dokularının kurumasını engellemektir.
Gözyaşının Serüveni
Peki, üretilen gözyaşı sürekli gözde kalır mı? Elbette hayır. Gözyaşı alt ve üst göz kapaklarımızın iç kısmında bulunan iki adet delikten gözü terk eder ve gözyaşı kesesine girer. Göz yaşı kesesinden ise bir kanal vasıtasıyla buruna geçerek gözü tamamen terk eder.
İşte göz açıp kapamak (göz kırpma) buraya kadar anlattığım gözyaşı işlevlerinin devamı açısından çok önemlidir. Göz kapaklarımızı bir arabanın sileceklerine benzetebiliriz. Her göz kırpma esnasında göz kapakları kapanırken gözyaşını göz yüzeyi üzerine pürüzsüz bir şekilde dağıtmaktadır. Bu şekilde göz yüzeyinde sağlıklı bir gözyaşı tabakasının varlığı göz kırpma ile gerçekleşebilmektedir.
Göz kırpmanın ikinci aşamasında ise aşağı inen üst göz kapağı tekrar yerine dönmektedir. Göz kapağı yukarı doğru çıkarken göz yaşı kesesi içerisinde negatif bir basınç ortaya çıkmaktadır. Göz yaşı kesesindeki negatif basınç göz yüzeyinde bulunan göz yaşı üzerinde vakum etkisi göstererek fazla gözyaşının üst ve alt deliklerden göz yaşı kesesine geçişini sağlamaktadır.
Göz Kırpma Mekanizmaları
Göz kırpma 3 farklı mekanizma yoluyla ortaya çıkmaktadır.
- Bunlardan birincisi spontan yani irademiz dışında olan ve nefes alma ve yediğimiz besinlerin sindirilmesi gibi beyindeki bazı merkezler tarafından kontrol edilen bilinç dışı göz kırpmasıdır.
- İkinci göz kırpma şekli ise refleks göz kırpmasıdır. Bu göz kırpması göze temas eden bir dış uyarım sonucunda ortaya çıkar. Biraz önce bahsettiğim kendiliğinden olan göz kırpma gibi irademiz dışında olur, ancak kendiliğinden olana göre gözümüzü korumak için çok daha hızlı gerçekleşir.
- Üçüncü mekanizma ise istemli göz kırpmadır. İstediğimiz zaman ve sadece istemekle kalbimizi durduramayız ama gözümüzü kırpabiliriz.
Ya Göz Kırpamazsak?
Göz kırpmamız sayesinde sağlıklı görebiliyoruz. Bu mekanizmanın bozulması körlüğe kadar gidebilen sorunlara neden olmaktadır. Yani göz açıp kapayıncaya kadar çok şey oluyor ve bu küçük zaman dilimi içinde olan ve çok karmaşık mekanizmalarla beyin tarafından yönetilen bu mükemmel sistem bizim dış dünyayı görmemizi sağlıyor.
