Katarakt Nedir, Katarakt Belirtileri Nelerdir?

‘Katarakt nedir?‘ ve ‘katarakt belirtileri nelerdir?’ soruları günlük muayene pratiğimizde bizlere en sık sorulan soruların başında gelmektedir. Bu yazıda bu sorulara akılda başka bir soru işareti kalmayacak şekilde cevap vermeye çalıştım.

Katarakt Nedir?

Gözümüzün iç kısmında doğuştan saydam bir mercek ya da lens bulunmaktadır. Bu doğal lensin (merceğin) saydamlığını kaybederek ışığı az geçirir bir hale gelmesi durumuna katarakt adı verilmektedir. Katarakta eskiden “aksu” adı da verilir idi. Aksu, ‘beyaz su’ anlamında kullanılmaktadır. Katarakt çok ilerlediğinde dışarıdan bakanlar tarafından göz bebeğinde beyaz renkte görüldüğünden “aksu” şeklinde halk arasında isimlendirilmiştir. Ancak günümüzde katarakt hastaların büyük kısmında çok ilerlemeden ameliyat edildiğinden beyaz görüntü ortaya çıkması çok azalmıştır.

Katarakt ortaya çıktığında göze gelen ışık lensten geçip gözün arka kısmına rahatça geçemeyeceği için kişinin görmesinin bozulmasına neden olur. Bu durum ancak ameliyat ile etkili bir şekilde tedavi edilmektedir.

• Perdelenmiş, bulanık görme
• Gece görme seviyesinin azalması
• Işıklardan rahatsızlık duyulması
• Okuma ve diğer bazı aktivitelerde daha parlak ışığa ihtiyaç duyulması
• Işıkların etrafında halo (ışıklardan yansıyan ve ışınların etrafında olan renk halkası)
• Gözlük numaralarının ya da kontakt lens numaralarında sık sık değişiklik olması
• Renklerin soluk görülmesi
• Tek gözle çift görme şikayetinin başlaması

Sizde de yukarıda bahsettiğimiz katarakt belirtileri varsa fazla zaman harcamadan doktorunuza başvurun. Katarakt belirtileri başlamışsa ameliyat zamanı gelmiş demektir. Ancak yukarıda bahsettiğimiz katarakt belirtileri sadece katarakta özgü olmayıp başka bir göz sorunu ile ilişkili olabileceğini de unutmamak gerekir.

Katarakt Tedavisi Nasıl Yapılır?

Günümüzde kataraktın kesin tedavi şekli ameliyat ile olmaktadır. Kataraktın ameliyat dışında günümüzde etkili bir tedavisi bulunmamaktadır. Katarakt ameliyatında saydamlığını kaybetmiş olan lens modern fako cerrahisi ile göz dışına alınır ve yerine yapay, üretilmiş göz içi mercekleri yerleştirilir. Bazı hastalarımız ‘ben mercek yerleştirilmesini istemiyorum’ şeklinde ifadelerde bulunmaktadır. Katarakt ameliyatlarında göze mercek yerleştirilmesi zorunludur. Ancak ameliyatta herhangi bir sorun ortaya çıkmışsa bu durumda mercek yerleştirilmeyebilir. Çok nadir görülen bu gibi durumlarda mercek yerleştirilmesi ikinci bir ameliyata bırakılabilir.

Katarakt Çeşitleri Nelerdir?

Katarakt genel olarak nedenlerine göre 3 ana grup altında incelenebilir. 

• Yaşa bağlı: Doğal yaşlanma sürecinde gözümüzde bulunan lensin su içeriği azalır ve katarakt ortaya çıkar. 
• Doğumsal nedenler: Kalıtımsal olarak bebeğe aktarılan bazı metabolik hastalıklara bağlı olarak yeni doğanda ve bebeklerde görülmektedir. Örneğin galaktozemi adı verilen kalıtımsal bir hastalık doğumsal katarakta neden olabilmektedir.
• İkincil Nedenler: Bazı ilaçların uzun süreli kullanımı (kortizon gibi), göze gelen darbeler, metabolik hastalıklar (diyabet gibi) sonucunda oluşan kataraktlardır.

Lensi etkileme şekline göre ise katarakt yine 3 ana başlıkta değerlendirilebilir.

• Nükleer Katarakt: Bu katarakt tipinde hastada başlangıçta miyopi ortaya çıkar ya da miyop ise derecesi artar. Bu durum hastanın gözlük derecesinin hızla artması ile kendini gösterir. Bazen miyop ortaya çıkması hastanın yakın görmesinde geçici bir düzelmeye neden olur. Ancak katarakt ilerledikçe görme hem uzakta hem de yakında iyice azalmaya başlar. Bu tip en sık görülen tiptir ve genellikle yaşa bağlı olarak ortaya çıkmaktadır.
• Kortikal Katarakt: Korteks lensin çevresine verilen isimdir. Bu tip kataraktta başlangıçta merkezi lens etkilenmediği için hastanın görme seviyesi etkilenmez. Ancak ilerledikçe ve merkezi kısım etkilendikçe görme sorunları başlar.
• Arka Subkapsüler Katarakt: Bu tip kataraktlar lensin arka kısmında ortaya çıkar. Başlangıçta okumada zorlanma, parlak ışınlardan rahatsızlık duyma ve ışıkların etrafında dağılma ve saçılma gibi bulgularla başlar. Bu tip hızlı ilerler ve yukarıda bahsedilen şikayetlerle birlikte görme seviyesi de hızla azalır. genç yaşlarda daha sık ortaya çıkmaktadır.

Katarakta Neden Olan Risk Faktörleri Nelerdir?

Aşağıdaki risk faktörleri bir kişide katarakt ortaya çıkma ihtimalini artıran faktörlerdir. Bu risk grupları içinde iseniz ve yukarıda bahsettiğim katarakt belirtileri sizde de varsa muayene olmanızı öneriyorum.

1. Yaş
2. Şeker hastalığı (Diyabet)
3. Güneş Işığına Fazla Maruziyet
4. Sigara Kullanma
5. Hipertansiyon
6. Obezite
7. Daha önce göz travması geçirmiş olma
8. Daha önce göz ameliyatı olmuş olmak
9. Kortizol içeren göz damlası ya da ilaçların kullanımı
10. Aşırı alkol tüketimi

Katarakt Oluşumu Önlenebilir mi?

Günümüze kadar hiçbir bilimsel çalışma kataraktın kesin bir şekilde önlenebileceğini göstermemiştir. Bununla birlikte aşağıdaki önlemlerin etkili olabileceği düşünülmektedir.

1. Düzenli göz muayenesi olun. Düzenli göz muayenesi sonucunda doktorunuz sizde katarakt oluşumunu hızlandıran bir durumu tespit edebilir ve bu konuda size bilgi verebilir.
2. Sigarayı bırakın
3. Şeker hastalığı, hipertansiyon gibi sistemik sağlık sorunlarını kontrol altına almanızın faydası olacaktır.
4. Sebze ve meyve ağırlıklı bir beslenmeye geçin. Renkli meyve ve sebzeleri diyetinize eklediğinizde vitamin ve diğer besleyici maddeleri eklemiş oluruz. Bu da vücudumuza bol miktarda antioksidan ve vitamin aldığımız anlamına gelir. Günümüze kadar bilimsel çalışmalar antioksidan maddelerin katarakt oluşumunu azalttığını ispatlayamamıştır. Ancak yapılan büyük bir çalışma vitamin ve mineralden zengin bir beslenmenin katarakt oluşum hızını azalttığını göstermiştir. Meyve, sebzeler, vitamin ve mineral alımını artıran en etkili yoldur.
5. Güneş gözlüğü kullanın. UV-B ışığını geçirmeyen güneş gözlüklerini kullanmak etkili olabilir.
6. Alkol alımını azaltın.

Katarakt Tehlikeli Midir?

Katarakt tehlikeli bir hastalık değildir. Bunu hayati risk oluşturmayacağı anlamında ifade ediyoruz. Ancak kataraktın kişinin görmesi anlamında riske soktuğu durumlar vardır. Örneğin ameliyat olmak için çok uzun süre beklemek ameliyatı zorlaştırabilir. Bunun yanında göz tansiyonu olan bir gözde kataraktın varlığı da özellikli bir durumdur. İşte bu durumda ”katarakt tehlikeli mi?” sorusu anlam kazanmaktadır. 

Tanı Nasıl Konulur?

Katarakt tanısı koymak bir göz doktoru için kolay bir durumdur. Ancak buna rağmen bazı durumlarda hızlı bir göz muayenesi ile gözden kaçabilmektedir. Aşağıdaki yöntemlerle tanı konulmaktadır.

• Görme Keskinliği Testi: Bu testte doktor hastanın 5-6 metre uzaklıktaki harf, sayı, desen gibi şekiller içeren ve eşel adı verilen levhaya bakarak oradaki nesneleri sorar. Bu her bir gözde ayrı ayrı yapılır ve her bir gözün görme seviyesi tespit edilir.
• Biyomikroskopi Muayenesi: Biyomikroskop bir göz doktorunun temel muayene cihazıdır. Biyomikroskop ile bir ışık huzmesi göze gönderilerek göz dokular katman katman incelenir. Bu muayene de lens te rahatlıkla görülür ve katarakt çok kolay bir şekilde ortaya konulabilir. Bazı durumlarda göz bebeği çok küçük olduğunda doktor göz bebeğini damlalarla büyütme ihtiyacı duyabilir. Bu şekilde lensin kataraktlı olup olmadığı daha kolay değerlendirilir. Bunun yanında gözün arka kısımlarındaki dokular da daha rahat muayene edilebilmektedir.
• Retina Muayenesi: Retina muayenesi genellikle yukarıda bahsedilen şekilde göz bebeği damlalarla genişletildikten sonra yapılır. Bu muayene ile katarkt dışında gözde başka bir sorun olup olmadığı değerlendirilir.
• Tonometre: Tonometre ile göz içi basınç değerlendirilir.

Katarakt Ameliyatı Nasıl yapılır?

Katarakt ameliyatı günümüzde “fako yöntemi” adı verilen yöntemle yapılmaktadır. Fako yöntemi modern katarakt cerrahisinin adıdır. Birçok hasta “lazerle katarakt ameliyatı yapıyor musunuz” şeklinde bizlere sorular sormaktadır. Günümüzde katarakt ameliyatının tüm aşamalarının lazerle yapıldığı bir yöntem bulunmamaktadır. Ancak lazerin, katarakt ameliyatının küçük bir kısmında uygulanabilirliği vardır. Göz içindeki lensin ön kapsülünün kesilmesi ve kataraktın eritilmesi amacıyla lazer teknolojisi mevcuttur. Ancak bu teknoloji standart katarakt ameliyatına fazla bir katkısı olmamakla birlikte ameliyat süresini fazlaca uzatmaktadır. Bu nedenle genellikle kullanılmamaktadır.

Katarakt Ameliyatı Olmazsam Ne Olur?

Katarakt ameliyatı konusunda bazı hastalar kataraktın gereğinden fazla ilerlemesini beklemektedirler. Bu durumda katarakt çok sertleşir ve ameliyat riskleri artar. Eskiden yani modern katarakt cerrahisi olan fako yöntemi henüz uygulanmıyorken kataraktın sertleşmesi ameliyat tekniği açısından daha iyi idi. Ancak günümüzün modern katarakt cerrahisinde kataraktın fazlaca ilerlemesini beklemek doğru değildir. Zaten kataraktın fazla ilerlemesi görmenin çok azalması anlamına gelmektedir. Günümüzde bu şekilde düşük görme kalitesi ile yaşamaya mevcut cerrahi kalite düşünüldüğünde gerek yoktur.

Hangi Mercekler Seçilmelidir

Katarakt ameliyatında göze yerleştirilecek merceğin seçimi önemli bir konudur. Bu konuda deneyimli bir göz doktoru ile görüşmek yerinde olacaktır. Tek odaklı lensler, çok odaklı lensler, EDOF lensleri gibi farklı lens seçenekleri mevcuttur. Ancak bu merceklerin hepsi herkes için uygun değildir. Hastanın yaşı, başka göz sorunları, şeker hastalığı gibi hastalıklar, görme beklentileri, hastanın kişilik yapısı gibi konular mercek seçiminde son derece önemlidir. Göz içi mercekler konusunda bilgi almak için burayı tıklayabilirsiniz.

Ameliyat Ne Zaman Yapılmalıdır?

Ameliyatın zamanlaması önemlidir. Bazı hastalar görme seviyeleri önemli derecede azalsa da ameliyatı erteleme ve kataraktın görmeyi iyice azaltmasını beklemektedirler. Bu son derece yanlış bir tutumdur. Katarakt bir kişinin görme seviyesini azaltmışsa ameliyat edilmelidir. Kataraktın iyice ilerlemesini beklemek ameliyatın risklerini de artıran bir durumdur.

Bazen ise katarakt henüz tam ortaya çıkmadan ameliyat edilebilmektedir. Eğer gözde başka bir sorun yoksa erken ameliyat uygun değildir. Bu nedenlerle etik prensiplere sıkı sıkıya bağlı bir göz doktoruna danışmak doğru olacaktır.

Ameliyat Olana Kadar Ne Yapılabilir?

Ameliyat olana kadar yapılabilecek bazı şeyle şunlardır.

• Gözlüklerinizin ya da kontakt lens derecelerinizin doğru olduğundan emin olun. Çünkü katarakt kişilerin göz derecelerini hızlı bir şekilde bozabilmektedir.
• Okumayı kolaylaştırabilmek için büyütücü lensler kullanılabilir.
• Ev ve işyerinde ışıklandırma artırılabilir. Loş ortamlarda hastanın görme seviyesi kataraktın etkisi ile daha da azalmaktadır.
• Ev dışında güneşten korunmak için güneş gözlükleri ya da geniş siperlikli şapkalar giyilebilir.
• Gece araba kullanmayı azaltmak uygun olacaktır.
• Yukarıdaki yöntemler bir süre rahatlatıcı olabilecektir. Ancak kataraktın şiddeti arttıkça bu önlemler de yetersiz kalacak ve ameliyat kaliteli bir görme için şart olacaktır.

Göz Doktorunuzun Size Sorabileceği Sorular Nelerdir?

Tanı koyma esnasında doktorunuz size katarakt ile ilgili aşağıdaki soruları sorabilecektir.

• Görme sorununuz ne zamandır var?
• Görme sorununuz sürekli mi yoksa zaman zaman mı oluyor?
• Parlak ışıkta görme sorununuz ortaya çıkıyor mu?
• Görme sorununuz gittikçe kötüleşiyor mu?
• Görme probleminiz araba kullanmasınız zorlaştırıyor mu?
• Görme sorununuz işinizi yapmanızı engelliyor mu?
• Daha önce gözünüze darbe aldınız mı ve göz ameliyatı oldunuz mu?
• Daha önce göz içinde üveit adı verilen bir iltihaplanma yaşadınız mı?
• Daha önce baş ya da boyun bölgesine radyasyon tedavisi aldınız mı?