Hipermetropi ve Tedavisi

Hipermetrop Nedir?

Hipermetrop gözün ön-arka çapının kısa olması nedeniyle bebek ve çocuklarda gözde zorlanma olması, erişkinlerde ise hem yakını hem de uzağı bulanık görme sorunudur. 

Sıklıkla ‘hipermetroplar uzağı mı yakını mı iyi görürler’ şeklinde bir soru ile karşılaşıyoruz. Aslında miyopi için bu sorunun cevabı açıktır ve miyoplar yakını iyi görürler, uzağı ise bulanık görürler diyebiliriz. Ama bu soruya hipermetroplar için miyoplar da olduğu gibi açık ve hızlı bir cevap vermek doğru değildir. Çünkü hipermetropi kişinin yaşına ve hipermetrop derecesine bağlı olarak belirti vermektedir. 

Hipermetrop bebeklerde ve çocuklarda gözde zorlanma, göz kaymasına, bulanık görmeye ve göz tembelliğine neden olabilirken, erişkinlerde ise hipermetrop derecesine bağlı olarak hem yakını hem de uzağı bulanık görmeye neden olabilmektedir. 

Hipermetrop Belirtileri

Hipermetrop baş ağrısı ve gözde zorlanmaya neden olabilir.

Hipermetrop çocukluk ve bebeklik yaşlarında hiç belirti vermeyebilir. Çünkü bebeklerin ve çocukların göz içi kasları çok kuvvetlidir ve hipermetropiye bağlı bulanık görme sorununu fazla çalışarak aşabilir. Eğer hipermetrop derecesi yüksekse bu durum gözde yorulmaya, göz kaymasına ve göz tembelliğine neden olabilir.

Hipermetrop olan erişkinler hipermetropi derecesi çok yüksek değilse 20-30’lu yaşlarda farkında olmayabilir ya da gözde zorlanma hissedebilirler. Genellikle 35-40 yaşlarından sonra göz içi kasları eskisi gibi kuvvetli olmadığı için hipermetropi bulgu vermeye başlar. Önce yakın görme bozulur, sonra uzak görme de etkilenmeye başlar. Birçok kişi hipermetrop olduğunu 35-40 yaşlarında bu şekilde fark eder. 

Hipermetrop Nasıl Ortaya Çıkar?

Hipermetrop gözün doğuştan gelen bir özelliğidir. Hipermetrop gözler yapısal olarak küçük gözlerdir. Normal bir gözde ön-arka çap uzunluğu 23-24 mm arasında iken bu uzunluk hipermetrop gözlerde daha kısadır. Ön-arka çap ne kadar kısa ise hipermetropi derecesi de o kadar fazladır. 

Bir gözün ön-arka uzunluğunun her 1 mm kısalması yaklaşık olarak 3 derece hipermetropi ortaya çıkmasına neden olur. 

Hipermetrop Ne Zaman Durur?

Bir kişide hipermetrop derecesi yaşla birlikte artmaz. Hipermetropi derecesini tam doğru şekilde öğrenmek için göze damlalaı muayene yapmak gerekir. Damlalı muayene sonucunda ortaya çıkan değerler kişinin gerçek hipermetropi derecesidir. İşte damlalı olarak elde edilen bu dereceler hipermetropik kişilerde genellikle artmaz. Bu anlamda hipermetropi miyopi gibi değildir.

Hipermetrop İyileşir mi?

Hipermetrop derecesinde ilk 3 yaş içinde belki bir miktar azalma olabilir. Göz yapısı ilk 3 yaşta genellikle normal büyüklüğüne gelir. Ancak 3 yaşından sonra hipermetrop derecesi genellikle değişmez. Bu bahsettiğimiz damlalı muayene sonucunda elde edilen hipermetropi derecesidir. Bu anlamda önemli bir nokta vardır. Şöyle ki:

Bir çocukta 5 derece hipermetropi olabilir ama kullandığı gözlük 4 derece olabilir. Bu şekilde de net görebilir. Arada kalan 1 derecelik fark göz içi kaslarının fazla çalışması ile ortadan kaldırılabilir. Daha sonra başka bir doktor aynı hastaya 3 derecelik gözlük yazdığında hastalar ‘benim hipermetrop derecem düştü’ şeklinde ifadelerde bulanmaktadır. Aslında düşen hipermetrop derecesi değil, gözlük derecesidir. 

Göz Derecesinin Sıfır Olması Ne Demektir?

Bir kişinin göz numarasının halk deyimiyle sıfır olması (emetropi), miyopi ya da hipermetropi olması uzağa bakıştaki duruma göre karar verilir. 6 metreden daha uzaktan göze gelen ışıkların parallel olduğu kabul edilir. Eğer uzaktan göze gelen parallel ışık hüzmeleri kornea ve lenste kırıldıktan sonra (göz içi kaslar hiç kasılmadan) tam retina üzerine düşüyorsa bu durumda o gözün emetrop olduğundan bahsedilir. 

Yani gözümüzün içinde bulunan kaslar istirahat halinde iken uzaktan gelen ışıklar emetrop bir gözde retina üzerine düşer ve kişi uzağı net bir şekilde görür. Emetrop kişiler aynı zamanda yakını da net görürler. 

Yakından göze gelen ışık huzmeleri göze paralel değil, dağılarak gelmektedir. Bu şekilde gelen ışık huzmelerini retina üzerine odaklayabilmek için gözün kırıcılığının artması gerekmektedir. Ancak korneanın kırıcılığı sabittir. İşte tam bu noktada göz içi kasları devreye girmektedir. Yakına bakarken göz içi kaslarımız çalışır ve lensin kırıcılığını artırır. Bu şekilde yakını da iyi görürüz. Buna gözün uyum mekanizması adı verilir. Aşağıdaki şekilde emetrop bir gözde uzak ve yakına bakış durumları anlatılmaktadır.

Hipermetrop gözün özellikleri

Hipermetrop bir gözde göz içi kaslar istirahat halinde iken uzaktan gelen ışık huzmeleri retinanın arkasına odaklanır. Bu odaklanma elbette hayalidir, ışık huzmeleri gözün arla duvarını geçip gözün arkasında odaklanamaz. Yani bir noktanın retina üzerine düşen görüntüsü flu bir daire şeklindedir. Peki bu ışık huzmeleri retina üzerine nasıl odaklanır? Elbette gözün uyum mekanizması ile başarılır. Yani hipermetrop bir gözde uzağa bakışta dahi net bir görüntü ortaya çıkmasını sağlamak için göz içi kasları daha fazla çalışır. Bu gözlerde bir de yakına bakışı düşünelim. Bu durumda göz içi kasların çok daha fazla çalışması gerekmektedir.  

Buraya kadar anlattıklarımdan şu sonucu çıkarabiliriz. Bir gözün hipermetrop olması için gözün ön-arka uzunluğunun olması gerekenden kısa olması gerekir. Diğer ihtimal ise gözün kırıcı ortamlarının yani kornea ya da lensin kırıcılığının normalden düşük olması gerekir. Her iki durumda da göz hipermetrop olur. Bunlardan en sık görüleni ilkidir. Normal popülasyonda ortalama olarak gözün ön-arka çapı yaklaşık 22.50-23.50 mm arasındadır. Bu değer 22.00 mm altına düşmeye başladıkça kişide hipermetropi ortaya çıkar. Gözün ön-arka çapı ne kadar az ise hipermetropinin derecesi de o derecede fazladır.  

Hipermetrop Astigmat Nedir?

Bazen hipermetrop ve astigmat aynı kişide ortaya çıkar. Hipermetrop astigmat gözü gerçekten çok yoran ve zorlayan bir göz kusurudur. Hipermetrop astigmat bireylerin gözlük kullanması gözlerini çok rahatlatmaktadır. Bebeklerde ve çocuklarda hipermetrop astigmat göz tembelliğine neden olabilir. Bu çocukların yakın takip edilmesi ve gerekirse göz tembelliği için kapama tedavisi uygulamaları gerekebilir. 

Hipermetrop ve Gözün Uyum Mekanizması

Hipermetrop bir gözde ortaya çıkabilecek hasta şikayetlerini anlamak için göz içi kasların uyum mekanizması hakkında bilmemiz gereken bir-iki nokta vardır. Göz içi kaslarının çalışması ile birlikte lensin kırma gücünün arttığını ve bu şekilde gözün kırıcılığının artarak yakını görmemizi sağladığını anlatmıştım. Bir kişinin lensinin kırma gücünün artması lensin esnekliği ile ilişkilidir. Lens yeni doğan bebekte en esnek durumdadır ve lensin kırma gücü göz içi kaslarının kasılması ile yaklaşık 20 dereceye kadar çıkabilir. Yani yeni doğan bebek 10 derece hipermetrop bile olsa göz içi kasları çalışarak bu açığı ortadan kaldırır. 

Yaş arttıkça lensin esnekliği azalır ve yaklaşık 45 yaşlarında 3-4 dereceye kadar düşer. Bu durum ilerleyen yaşlarda neden yakını iyi göremediğimizi açıklar. Çünkü gözümüzün uyum gücü zayıflar. İşte bu nedenle 45 yaşının üzerindeki kişiler yakın gözlük ihtiyacı duyarlar ve bu duruma presbiyopi adı verilir. Lensin uyum gücünün yaşla birlikte azalması aynı zamanda hipermetrop kişilerin görmesi üzerinde de olumsuz etkiye sahiptir. Çünkü hipermetrop kişilerin hem uzağı hem de yakını görebilmesi uyum mekanizması ile mümkündür.

Erişkinlerde Hipermetrop

Hipermetropinin temelde neden olduğu 3 tip şikayet vardır. Astenopik şikayetler (gözde yorgunluk, ağrı, huzursuzluk vb), yakına bakarken gözlerde yorulma, yaş artışı ile birlikte uzağı ve yakını bulanık görme vs. Hipermetropide kişinin şikayetleri hipermetropinin derecesi ve kişinin yaşı ile doğrudan ilişkilidir. Bu konuda birkaç örnek verelim.

• Ahmet Beyin 2 derece hipermetropisi olsun. Ahmet Bey 2.0 derece hipermetropiye rağmen gözün uyum mekanizması sayesinde göz içi kaslar sürekli çalışarak 30-35 yaşlarına kadar hem uzağı hem de yakını iyi görmektedir. Ancak gözünde tarif edemediği bir rahatsızlık hissi de olabilecektir. Yaşı arttıkça uzağı ve yakını görme bozukluğu artması ile birlikte bir göz hekimine başvuracak ve gözünde yaklaşık 2 derece bozukluk olduğunu öğrenecektir ve şaşkınlık yaşayacaktır.  Hatta belki doktorun yanlış muayene yaptığını bile düşünebilecektir. Bu durumda Ahmet Bey’in gözlük ya da kontakt lens kullanması ya da excimer lazer olması gerekecektir. 
• Hasan Bey’in 1 derece hipermetropisi olsun. 25 yaşına geldiğinde gözündeki huzursuzluk şikayeti ile doktora başvurduğunda gözünde 1 derece hipermetropi olduğunu öğrenecek ve fakat doktor kendisine 0.50 derece gözlük yazacaktır. Neden? Çünkü, Hasan bey 25 yaşındadır, yıllardır göz içi kasları fazla çalışarak 1 derece hipermetropiyi giderecektir. Bir anda 1 derece gözlük kullanmaya başlarsa bu durumda gözlük kendisini 1 derece miyopiye kaydıracaktır ve bu da bulanık görmesine neden olacaktır. Bu nedenle göz içi kasların çalışmasının zamanla ortadan kalkması için öncelikle düşük numaralı gözlükleri kullanması gerekecektir.

Bebeklerde Hipermetrop

Bebeklerde hipermetropi görme sorununa yol hiç açmayabilir, hipermetropi derecesi yüksekse bulanık görmeye, göz tembelliğine ve gözde içe kayamaya neden olabilir. Anne-babalar bebeklerinde hipermetropi olduğunun hiç farkına varmayabilirler. Hatta hipermetropi derecesi 5-6 derece olsa bile farkına varmayabilirler. Bu nedenle herhangi bir şikayetinin olsun ya da olmasın bebeklerin mutlaka göz muayenesinden geçirilmeleri çok önemlidir.

Gizli Hipermetrop Nedir?

Gizli hipermetropi göz içi kaslarının fazla çalışarak üstesinden geldiği hipermetropi derecesidir. Örneğin 29 yaşında 3 derece hipermetrop olan bir kişi düşünelim. Normal bir göz muayenesinde bu kişi gözü sanki emetrop imiş gibi görünebilir. Ama göz içi kaslarını damlalar ile felç ettikten sonra yapılan muayenesinde 3 derecelik hipermetropi ortaya çıkacaktır. İşte göz içi kaslarının fazladan çalışarak etkisini ortadan kaldırdığı hipermetropi miktarına ‘gizli hipermetropi’ adı verilir.  

Hipermetrop Tedavisi

Hipermetropinin tedavisi hastanın yaşı ve hipermetropinin şiddetiyle ilişkilidir.

1. 18 yaşına kadar gözlük kullanımı genellikle uygun olacaktır.
2. 18 yaşından sonra gözün yapısı ve hipermetropinin derecesi uygunsa excimer lazer ile tedavi uygulanabilir.
3. Eğer hipermetropi derecesi yüksekse (6 derecenin üzeri) ve hasta yaşı 40’ın üzerinde ise bu durumda excimer lazer ya da mercek değişim ameliyatları uygulanabilmektedir. 

Hipermetrop Gözlüğü

Hipermetrop kişiler gözlük kullanmadan da bazen net görebilirler. Peki bu kişiler hala gözlük kullanmalıdırlar mı? Evet. Çünkü bu kişiler göz içi kasları fazla çalışarak net görürler. Bu da göz ağrısına, gözde zorlanmaya ve baş ağrısına neden olabilir. Eğer çocuk ise özellikle dersine çalışırken gözdeki zorlanmadan dolayı rahatsız olabilir ve göz zorlanması ortaya çıkabilir. Kısaca ‘hipermetrop gözlüğü sürekli takılır mı?’ sorusunun cevabı ‘evet’tir.

Hipermetrop Lazer Olabilir Mi?

Evet, hipermetropa lazer yapılabilir. Ancak bu herkes için geçerli değildir. Hipermetrop derecesi, gözün kornea tabakasının eğrilik haritası ve kalınlığı bu anlamda karar vermek için önemlidir.

Hipermetropta Mercek Tedavisi

Hipermetrop olan bireylerde akıllı lens ya da standart lens tedavisi ile oldukça başarılı sonuçlar alınmaktadır. Akıllı lenslerin en başarılı olduğu hasta grubu hipermetrop kişilerdir. Özellikle 50 yaşını geçmiş ve hipermetrop derecesi yüksek kişiler göz içi lens tedavisinden ciddi anlamda fayda görmektedirler. Hem uzağı hem de yakını bulanık gören bu kişiler ameliyattan sonra hem uzağı hem de yakını daha iyi gördüklerinde ameliyatın başarısı ortaya çıkmaktadır.

Hipermetropta mercek tedavisi her kişi temelinde karar verilmesi gereken bir durumdur. Kişinin mesleği, beklentileri, yaşam biçimi ve göze ait diğer faktörler ameliyata karar vermede önemlidir.