Nistagmus gözlerin hızlı ve kontrolsüz bir şekilde hareket etmesine verilen isimdir. Nistagmuste gözler aşağıdaki şekilde hareket edebilir.
- Sağa-sola (horizontal nistagmus)
- Yukarı-aşağı (vertikal nistagmus)
- Dairesel şekilde (Rotatuvar nistagmus)
Nistagmus göz hareketleri genellikle her iki gözde ortaya çıkar ve yavaş ve hızlı şekilde ortaya çıkabilmektedir. Nistagmusu olan kişiler daha net bir görüş için başlarını belirli pozisyonlarda tutabilirler. Buna baş pozisyonu adı verilir. Baş pozisyonu nistagmusu azaltarak kişinin daha net görmesini sağlar.
Çocuk ve Erişkinlerde Nistagmus
Nistagmus doğuştan ve sonradan kazanılmış şeklinde ortaya çıkabilmektedir.
Doğuştan Nistagmus (Konjenital Nistagmus)
Konjenital nistagmus genellikle bebeklerde 6 hafta-3 ay arasında ortaya çıkmaktadır. Nistagmus genellikle her iki gözdedir ve bir yandan diğer tarafa doğrudur. Neden ortaya çıktığının kesin nedeni bilinmemektedir. Bazen genetik geçişi de mevcuttur.
Nistagmusu olan çocuklar genellikle nesneleri ‘titrer’ bir şekilde görmezler, ancak bulanık görürler.
Kazanılmış Nistagmus
Kazanılmış nistagmus sonradan ortaya çıkan nistagmuslara verilen isimdir. Bebeklik döneminden sonra ortaya çıkmaktadır. Ciddi tıbbi sorunlar, madde ve alkol kullanımı gibi bir çok ciddi sorun kazanılmış nistagmusa neden olabilmektedir.
Konjenital nistagmusu olan çocukların aksine nistagmusu olan erişkinlerin çoğu ‘etraflarındaki nesnelerin titrediğini’ söylemektedirler.
Nistagmusun Nedenleri
Göz hareketlerini beyin kontrol etmektedir. Başımızı hareket ettiğimizde gözlerimiz de otomatik olarak baş pozisyonuna göre kendi pozisyonlarını ayarlamaktadırlar. Bu da bakılan nesnelerin görüntüsünü stabilize eder (sabitleştirir) ve keskin, net görüşler etmemize neden olur. Nistagmusu olan bireylerde göz hareketlerini kontrol eden bölgelerin düzgün çalışmasında sorunlar bulunmaktadır.
Bazı durumlarda nistagmusun neden ortaya çıktığı anlaşılamamaktadır. Bazı durumlarda ise nistagmus başka göz sorunları neticesinde ortaya çıkmaktadır.
Nistagmus aşağıdaki nedenlere bağlı olabilir:
- Ailede nistagmusu olan bireyin olması
- Albinizm (ciltte renk pigmentinin yokluğu)
- Bebeklerde ve çocuklarda katarakt, şaşılık gibi başka göz sorunlarının varlığı
- Meniere hastalığı gibi iç kulak sorunları
- Multiple Sklerozis
- İnme (yaşlı kişilerde nistagmusun sık sebebidir)
- Kafa travması (genç kişilerde kazanılmış nistagmusun sık sebebidir)
- Lityum ya da epilepsi ilaçları gibi bazı ilaç kullanımı durumları
- Alkol ya da madde kullanımı
Nistagmus Bulguları
Nistagmusun ana bulgusu kontrol edilemeyen hızlı göz hareketleridir. Hareket genellikle bir yandan diğer yana doğrudur yana yatay düzlemdedir. Ayrıca yukarı-aşağı yani dikey düzlemde ve dairesel olarak da görülebilmektedir. Hızlı ve yavaş olarak ortaya çıkabilir ve genellikle iki gözde birden ortaya çıkmaktadır.
Hızlı göz hareketleri dışında nistagmus ayrıca şu bulgulara da neden olabilmektedir.
- ışığa duyarlılık
- baş dönmesi/sersemlik
- karanlıkta görmede zorlanma
- görme problemleri
- başı belirli bir pozisyonda tutma
- herşeyin titrediğini hissetme
Tanı
Nistagmus tanısı bir göz uzmanı tarafından yapılır. Göz uzmanı gözünüzü muayene edecek ve görme seviyenizi belirleyecektir. Ayrıca nistagmusa neden olabilecek başka göz sorunu olup olmadığı da ortaya konulacaktır. Şaşılık, katarakt ve retina ya da optik sinir sorunu olup olmadığı belirlenecektir.
Nistagmusu ortaya çıkarmanın bir yolu bir kişiyi 30 saniye boyunca kendi etrafında döndürmek ve daha sonra durdurarak bir nesneye bakmasını söylemektir. Eğer nistagmusu varsa göz önce yavaşça bir yöne doğru hareket edecek ve sonra hızla eski pozisyonuna geri dönecektir.
Nistagmus tanısı koyduracak diğer testler ise şunlardır:
- göz hareket testleri (nistagmusun tipini ve göz hareketlerinin detayını ortaya koymak için)
- kulak muayenesi
- nörolojik muayene
- beyin tomografisi ve beyin manyetik rezonans inceleme gibi beyin görüntüleme yöntemleri
Nistagmus Tedavisi
Nistagmus tedavisi nedene bağlıdır. Nistagmusla doğan kişilerde bu sorun düzeltilemez. Ancak gözlük ve kontakt lens kullanımından fayda görebilirler. Gözlük ve kontakt lens nistagmusu ortadan kaldırmaz ama daha net bir görüntü sağlarlar ve nistagmus hızını azaltabilirler.
Nadiren cerrahi yöntemle gözleri hareket ettiren kaslara müdahele edilebilir. Bu müdahele ile hastaların baş pozisyonu engellenebilir. Ancak cerrahi nistagmusu düzeltmez ya da tamamen ortadan kaldırmaz. Sadece hastaların baş pozisyonunu daha konforlu olmalarına neden olacak şekilde tutmalarını sağlarlar.
Bazen, kazanılmış nistagmus kendiliğinden yok olabilir. Bu durum genellikle nistagmusu ortaya çıkaran neden tedavi edildiğinde görülmektedir. Bu da tıbbi bir sorun tedavi edildiğinde ya da alkol ve madde kullanımı sonlandırıldığında görülmektedir.
