Gözün Yapısı

Bu yazıya şu soru ile başlamanın en doğrusu olduğunu düşünüyorum. Göz Nedir? Hiç kendinize bu soruyu sordunuz mu? Elbette sormadık, çünkü bu ve benzeri çok kolay bilinen şeylerden bir soru bile çıkmayacağını düşünüyor olabiliriz. Çoğumuz bu soruya şu karşılığı veriyoruz galiba. ‘Göz görme organımızdır.’ Bu tek cümleye mutlaka ‘doğru’ ya da ‘yanlış’ dememiz gerekiyorsa, ben bu cevaba ‘yanlış’ diyorum. Çünkü görmemizi nihai anlamda sağlayan organımız beyindir ve göz adeta görmemize yardımcı ana organımızdır. 

Gözün Yapısı ve Görevi Nedir? Biliyor musunuz?

Göz ‘kendisine gelen ışık enerjisini elektro-kimyasal enerjiye çeviren bir aygıttır’ ifadesi gözün yaptığı işi doğru tanımlayan bir ifadedir. Bunun için gözün önce yapısına sonra ise nasıl çalıştığına göz atalım.

Gözün Yapısı ve Göz Anatomisi
Gözün Yapısı ve Göz Anatomisi

Gözün Dış Duvarı

Gözün dış duvarı dışarıdan iç kısma doğru 3 katmandan oluşmaktadır.

  1. Kornea (Saydam Tabaka) ve Sklera (Sert Tabaka)
  2. Damarsal Tabaka (Koroid)
  3. Retina (Ağ tabaka)

Kornea

Kornea gözümüzün en ön kısmındaki saydam tabakadır. Göze gelen ışığın kırılmaya uğradığı ilk tabaka korneadır. Korneayı kırma gücü ortalama 43-44 derecelik bir gözlük olarak düşünebiliriz. Korneanın kalınlığı kişiler arasında 480 mikron ile 650 mikron arasında değişmektedir. Halk arasında göz çizdirme diye bilinen lazer göz operasyonları kornea dokusu üzerinde uygulanmaktadır.

Kornea beş tabakadan oluşmaktadır. Korneanın yapısı aşağıdaki şekilde görülmektedir.

Kornea Anatomisi-Kornea Yapısı
Kornea Anatomisi-Kornea Yapısı

Sklera (Sert tabaka)

Sklera göze dışarıdan bakıldığında beyaz renkli görünen kısımdır. Sklera sıkı örülmüş kollajen liflerinden yapılmıştır ve oldukça serttir. Bu nedenle skleraya, sert tabaka adı da verilmektedir. Sklera alttaki koroid ve retina gibi görmemiz açısından son derece önemli yapıları koruma görevini üstlenmektedir.

Kornea ve Sklera-Göz Anatomisi
Gözümüzün ön kısmındaki saydam tabaka korneadır. Beyaz görünen kısım ise sklera’dır.

Damarsal Ağ Tabaka (Koroid)

Damarsal ağ tabaka hemen skleranın iç kısmında bulunur. Adından da anlaşılacağı gibi hemen tamamen damarlardan oluşmuş bir tabakadır. Damarsal ağ tabaka hemen içi kısımda bulunan retinanın kanlanması ve beslenmesinden sorumludur. Bu tabaka insan vücudunda birim alan başına en fazla kanlanması olan tabakadır. Bu kadar fazla kanlanma iç tabakadaki retinanın gün boyu süren faaliyetleri için gerekmektedir. 

Koroid tabakasının iltihaplanması sonucunda üveit adı verilen göz rahatsızlığı ortaya çıkmaktadır.

Göz Anatomisi ve Gözün Yapısı
Göz Anatomisi ve Gözün Yapısı

Retina

Retina göz duvarının en iç kısmında bulunan ve ışığa duyarlı sinir hücrelerinin bulunduğu tabakadır. Önce korneadan daha sonra ise lensten kırılarak retina üzerine odaklanan ışık retinadaki sinir hücreleri tarafından elektro-kimyasal enerjiye dönüştürülür ve optik sinir (görme siniri) aracılığıyla beyne iletilir. 

Retinada karanlıkta görmemizi sağlayan rod hücreleri ile aydınlıkta görmemizi sağlayan kon hücreleri bulunmaktadır. Kon hücreleri ise S kon, M kon ve L kon olmak üzere 3 çeşittir. S konlar kısa dalga boylu mavi ışığa, M konlar orta dalga boylu yeşil ışığa ve L konlar ise uzun dalga boylu kırmızı ışığa hassastırlar.

Retinada yırtıklar oluşabilir. Bunun yanında arka üveit adı verilen göz içi iltihabi durumlar retinayı etkileyebilir. Şeker hastalığına ve sarı nokta hastalığına bağlı retinada hasarlar ortaya çıkabilir.

Retina Tabakaları
Retina Tabakaları

Vitreus Boşluğu ve Vitreus

Gözün iç kısmında lensin arkasında ve retinanın ön kısmında gözün iç hacminin yaklaşık %90’ını oluşturan bir boşluk bulunmaktadır. Bu boşluğa içinde buluna jele benzer bir yapısı olan ‘vitreus jeli’ nedeniyle vitreus kavitesi adı verilmektedir. Vitreus jeli saydam yapıdadır ve doğumda pürüzsüz ve homojen bir yapısı vardır. Vitreus jelinin %98’i su, %2’si ise kollajen ve hiyalüronik asitten oluşmaktadır.

Yaş arttıkça nasıl ki vücudumuzda yaşlanma belirtileri ortaya çıkıyor, aynen o şekilde vitreusta da yaşlanmaya ait değişiklikler ortaya çıkar ve vitreusun homojen yapısı bozulur. Bu bozulma esnasında vitreusta daha önce homojen dağılmış bulunan kollajen ve hiyalüronik asit molekülleri birleşerek opasiteler oluşturur. Bu opasiteleri gözümüzün önünde sinek uçuşmaları tarzında gözlemleriz.

Vitreus Dejenerasyonu-Gözde Uçuşmalar-Vitreus Opasitesi
Vitreus Dejenerasyonu-Gözde Uçuşmalar-Vitreus Opasitesi

Sarı Nokta

Retinamızda görmemiz açısından çok öenmli olan ve ‘sarı nokta’ adı verilen bir bölge bulunmaktadır. Sarı Nokta’da lutein adı verilen sarı renkli pigment fazla miktarda bulunduğundan ve göz hekiminin muayenesinde sarımsı renkte göründüğünden bu isim verilmiştir. Sarı noktayı etkileyen hastalıklarda (sarı nokta hastalığı, diyabete bağlı sarı nokta ödemleri vs) kişinin görme derecesi ağır olarak etkilenmektedir. Aydınlıkta görmemizi sağlayan ışığa duyarlı hücrelerin yaklaşık % 90’ı sarı noktada bulunmaktadır.

Sarı noktada ortaya çıkan yaşa bağlı sarı nokta hastalığı 65 yaş üzerinde en sık körlük nedenlerindendir. Ayrıca şeker hastalığına bağlı sarı nokta ödemleri de sık görülmektedir.

Şeker hastalığına bağlı sarı noktada ortaya çıkabilen ödemlerle ilgili daha fazla bilgi almak için tıklayınız.

Sarı Nokta-Maküla Lutea
Retina ve retinada görmemiz için çok önemli rolü olan sarı nokta görülmektedir.

Görme Siniri

Görme Siniri retinadaki ışık enerjisini elektro-kimyasal enerjiye çeviren yaklaşık 1.200.000 adet sinir lifinin birleşmesi sonrasında ortaya çıkmaktadır. Görme siniri (optik sinir) retinada ortaya çıkan elektro-kimyasal uyarıyı beyimizin arka kısımlarında bulunan görmeden sorumlu alana iletmektedir. Beynin arka kısmında olan görme merkezi optik sinir lifleri ile kendisine gelen elektro-kimyasal iletiyi gördüğümüz görüntüye çevirmektedir.

Görme Yolları Anatomisi

Lens

Lens korneadan kırıldıktan sonra kendisine gelen ışığı bir kez daha kırarak retina üzerine odaklamaktadır. Retina üzerine düşen ışık ise yukarıda anlattığım şekilde beyne görüntüye çevrilmek üzere görme siniri yoluyla iletilmektedir. Yukarıda korneanın kırma gücünün yaklaşık 43-44 derecelik bir gözlük gibi olduğundan bahsetmiştim. Lensin istirahat halinde kırma gücü yaklaşık 20 derece kadardır. Ancak lensin kırma gücü uzağa ve yakına bakışta değişmektedir. Bu duruma gözün uyum mekanizması adı verilmektedir. Lensin uyum mekanizmasındaki hız ve doğruluğa günümüzde hiçbir fotoğraf makinesi ulaşamamaktadır. Gözün uyum mekanizması konusunda ayrıntılı bilgiyi ‘Göz: Mükemmel Bir Mercek Sistemi’ isimli yazımda bulabilirsiniz.

Lens normalde saydamdır. Saydamlığını kaybettiğinde katarakt ortaya çıkmış olur. Kataraktın kesin tedavisi ameliyat ile mümkündür. Katarakt ameliyatında saydamlığını kaybetmiş olan doğal lens alınır ve yerine yapay göz içi mercekler yerleştirilir. Yapay merceklerden akıllı lens diye bilinenleri son yıllarda çok rağbet görmektedir.

Gözün Doğal Lensi
Gözün Uyum Mekanizması

İris

İris gözün ön kısmında göze giren ışık miktarını ayarlamadan sorumlu olan renkli tabakadır. Gözümüze rengini veren tabakadır. Göz rengi koyu olan (siyah, kahverengi vs) kişilerde iriste melanin adı verilen renk pigmenti fazladır. Açık renkli gözleri olan kişilerde ise melanin pigmenti miktarı daha az bulunmaktadır. Göz rengi değiştirme konusunda son zamanlarda sık sorular sorulmaktadır. Kalıcı anlamda göz rengi değiştirme operasyonları iris üzerine yapılan operasyonlardır. Bu operasyonların ciddi komplikasyonları bulunduğundan önermiyorum.

Karanlığa girdiğimizde ortamdaki ışık miktarı düştüğü için iris açılarak göz bebeği çapı artar ve göze giren ışık miktarı artar. Aydınlıkta ise ortamda fazla miktarda ışık olduğundan iris daralarak göz bebeği çapını azaltır ve göze giren ışık miktarı azalır. Bu da gözlerimizin aydınlıkta kamaşmasını engeller ve ışığın retinada daha çok sarı nokta üzerinde düşmesini sağlayarak net ve keskin görüş sağlar.

İriste bulunan damarların iltihaplanması birçok nedene bağlı olarak ortaya çıkabilir. Bu duruma ön üveit adı da verilmektedir. Üveit, katarakt ve göz tansiyonu ortaya çıkmasına neden olabilir.

İris-Kornea-Lens-Anatomi

Gözün Yapısı hakkında 3 yorum yapıldı.

  1. Iris kolobomu MSÜ sağlık mulaktinda elenme sebebimi. Görmemde vb.. Hiç bir sıkıntı yok.

  2. Erdoğan Akyüz

    Gözün yapısını anlayabileceğmiz şekilde çok iyi izah etmişsiniz.Verdiğiniz bilgiler için teşekkür ederim.

Yorumlar kapalı.

Scroll to Top

Sitemizi ziyaret ederek KVKK ve çerez kullanım politikamızı kabul etmiş sayılıyorsunuz.