Presbiyopi (yakını görememe) gözün yakın objelere odaklanma yeteneğini kaybetmesi durumudur. Genellikle 40’lı yaşların başlarında ortaya çıkmaya başlar ve 65 yaşlarına kadar şiddeti artmaya devam eder.
Yakını görememe (presbiyopi) sorunu genellikle okurken kitabı ya da cep telefonuna bakarken gözden uzaklaştırma ihtiyacının başlaması ile kendini gösterir. Bu sorun gözlüklerle, kontakt lenslerle ya da bazı durumlarda mercek ameliyatı ile düzeltilebilmektedir.
Presbiyopi (Yakını Görememe) Belirtileri
Yakını görememe (presbiyopi) sorunu yavaş yavaş ortaya çıkar. İlk belirti ve bulguları genellikle 40’lı yaşların başlarında ortaya çıkmaktadır.
- Okuma esnasında okunan materyalin gözden uzaklaştırılması ile daha net görülmeye başlanması
- Normal okuma mesafesinde bulanık görme
- Yakın çalışma esnasında gözde zorlanma ve baş ağrısının ortaya çıkması
Yorgunluk esnasında ya da düşük aydınlatmalı ortamlarda bu şikayetler genellikle daha belirgin hale gelmektedir.
Yakını Görememe Neden Ortaya Çıkar?
Sağlıklı bir gözde göze gelen ışık kırılarak gözün arka kısmında olan retina üzerine odaklanır. Gözümüzde temel olarak iki tane kırıcı ortam bulunmaktadır. Bunlar (1) kornea ve (2) lenstir.
Kornea gözümüzün en ön kısmındaki saydam tabakadır. Korneaya gelen ışık kırılarak gözün iç kısmına girer ve daha sonra lense ulaşır.
Işık lenste ikinci kere kırılır ve gözün arka tarafında bulunan retina üzerine odaklanır. Retina ışık enerjisini kimyasal enerjiye çevirir ve beyne iletir.
Korneanın kırıcılığı hayat boyu hemen hemen sabittir ve fazla değişmez. Ancak lensin kırıcılığı değişkendir. Uzağa bakarken net görmemiz ve yakına bakarken de net görmemiz lensin kırıcılığını değiştirmesi ile mümkün olmaktadır.
Lensin etrafında dairesel şekilde yerleşmiş bir kas bulunmaktadır. Yakına baktığımız zaman bu kas kasılır ve bu şekilde lensin daha oval hale gelmesi sağlanır. Lens oval hale geldiğinde kırıcılığı artar ve bu şekilde yakını net bir şekilde görmüş oluruz. Lensin bu şekildeki değişimine gözün uyum mekanizması (akomodasyon) adı verilmektedir. İşte gözün bu uyum mekanizmasının bozulması sonucunda yakını görememe (presbiyopi) sorunu ortaya çıkar.
Peki lensin uyum mekanizması neden bozulur? Aşağıda okuyacaksınız.
Yaşlanma ve Presbiyopi
Lens normalde saydamdır ve lensin etrafında esnek bir zar bulunmaktadır. Bu zara kapsül adı verilir. Bebeklerde lens esnektir, ancak yaş arttıkça lensin ve kapsülün esnekliği azalır. Lensin esnekliği azaldıkça yakına bakarken daha fazla oval hale gelmesi zorlaşır ve azalır. Dolayısıyla ışık daha fazla kırılamaz ve kişi yakını net görememeye başlar. Yaş arttıkça lensteki sertleşme ve esneklik kaybı da artar. Bu şekilde yakını görememe yani presbiyopi sorununun şiddeti de artmış olur.
Risk Faktörleri
Presbiyopi (yakını görememe) için bazı risk faktörleri vardır. Bunlar,
- Yaş. En önemli risk faktörüdür. 40 yaşından sonra hemen herkes bir dereceye kadar presbiyopi sorunu ile karşılaşmaktadır.
- Bazı hastalıklar. Gözde hipermetropi olması, multiple sklerozis (MS hastalığı) ve kalp-damar hastalıkları bazen 40 yaşından önce de yakını görememe sorununun ortaya çıkmasına neden olur.
- İlaçlar. Antidepresanlar, antihistaminik ilaçlar ve diüretik (idrar söktürücü) bazı ilaçlar erken presbiyopi sorununa neden olabilirler.
Yakını Görememe Tedavisi
Tedavide amaç yakındaki nesnelere odaklanma sorununu ortadan kaldırmaktır. Bu amaçla gözlük, kontakt lens, refraktif cerrahi (lazer göz ameliyatı) ve akıllı lens ameliyatı (lens implant) uygulanmaktadır.
Gözlükle Tedavi
Presbiyopi durumunda gözlükle tedavi etkili ve güvenli bir yoldur. Yakını görememe sorunundan önce uzak gözlük ihtiyacı olmamışsa piyasada reçetesiz satılan gözlüklerle bile yakın etkili bir şekilde görülür. Reçetesiz satılan yakın gözlükleri genellikle +1.00 ile +3.00 arasındadır.
Eğer miyopi, hipermetropi ya da astigmatizma nedeni ile uzak görme sorunundan dolayı gözlük kullanıyorsanız bu durumda yakını görememe sorunu nedeniyle kullanılacak gözlüğü bir göz doktorunun reçete etmesi en doğru yoldur.
- Okuma Gözlükleri. Bu gözlükler sadece okuma esnasında kullanılmalıdır.
- Bifokal Gözlükler. Bu gözlüklerde uzak ve yakın camlar arasında yatay bir sınır vardır. Üst kısım uzağı, alt kısım ise yakını gösterir.
- Trifokal Gözlük. Bu gözlüklerde yakın çalışma, orta mesafe (bilgisayar ekranı gibi) ve uzak görme için odak bölgeler vardır. Trifokal gözlüklerde iki adet yatay çizgi vardır.
- Progresif Multifokal Camlar. Bu camlarda görünen bir yatay çizgi yoktur, ancak uzak, orta ve yakın mesafe için çok sayıda odak güç bölgeleri vardır.
- Ofis Progresif Camları. Bu camlarda bilgisayar mesafesi ve yakın çalışma mesafesine ait odaklar vardır.
Kontakt Lensler
Gözlük kullanmayan bazı kişiler yakın görme sorununu kontakt lenslerle çözmeye çalışmaktadır. Ancak göz kapağı sorunları, gözyaşı kanal sorunları ya da kuru göz sorunu varsa bu ihtimal hemen hemen geçersiz kalacaktır.
- Bifokal Kontakt Lensler. Bu lenslerde uzak ve yakın görme odakları vardır. Bu lenslerin bir tipinde yakın kısmı biraz daga ağırdır. Bu da lensin gözde doğru konumlanmasını sağlar. Daha yeni olan tiplerde ise lensin merkezi ya da perifer kısımlarında yakını görememe sorununu çöze odak kısımlar bulunmaktadır.
- Monovizyon Kontakt Lensler. Bu yöntemde kişi dominant (baskın) göze uzağı gösteren lensi, baskın olmayan göze ise yakını gösteren lensi takar. Bu şekilde hem uzağı hem de yakını görmüş olur.
- Modifiye Monovizyon. Presbiyopi tedavisinde kullanılan bu yöntemde kişi baskın göze bifokal ya da multifokal kontakt lens kullanır, baskın olmayan göze ise yakını gösteren kontakt lens kullanır.
Yakını Görememe ve Lazer Göz Ameliyatı
Halk arasında göz çizdirme ve lazer göz ameliyatı olarak da bilinen refraktif cerrahi yöntemleri ile bazı durumlarda kişiler yakın gözlük kullanmaktan kurtulabilirler. Lazer göz ameliyatı yöntemleri olarak LASİK, PRK ve No-Touch yöntemlerinden bahsedilebilir.
Örneğin, hipermetrop olan ve 40 yaşlarına gelmiş ve yakını görememe sorunu olan bir kişide yapılacak bir lazer göz operasyonu ile kişinin hem uzak hem de yakın gözlüklerinden kurtulması sağlanabilir. Bu yöntemle bazen monovizyon adı verilen teknik te kullanılabilmektedir. Bu teknikte hastanın baskın gözü lazerle sıfırlanıp uzağa odaklanabilir, baskın olmayan öz ise yakına odaklanabilir. Ancak bu yöntemler hasta temelinde karar verilmesi gereken yöntemlerdir.
Presbiyopi ve Akıllı Lens Ameliyatı
Son yıllarda mercek ameliyatı ya da akıllı lens ameliyatı olarak da halk arasında yaygın olarak bilinen yöntemlerle de yakını görememe sorunu düzeltilebilmektedir. Göz içi implant yöntemi olarak da bilinen mercek ameliyatı kişi temelinde karar verilmesi gereken bir durumdur. Yakını görememe nedeniyle herkese akıllı lens ameliyatı yapmak uygun değildir.
Akıllı lens ameliyatı genellikle göz numarası yüksek olan kişilere uygulanan bir yöntemdir. Göz numarası yüksek olmasa da kataraktı olan ve yaşı ilerlemiş kişiler de akıllı lens ameliyatından fayda görmektedir.
Mercek ameliyatı olarak bilinen ameliyatta göz içinde bulunan doğal lens ameliyatla alınır ve yerine yapay lensler yerleştirilir. Yerleştirilen lensler tek odaklı (monofokal) ya da çok odaklı (multifokal) olabilir.
Akıllı lens olarak bilinen lensler çok odaklıdır. Bu lenslerin üzerinde bulunan farklı kırıcılığa sahip odaklarla kişinin hem yakını hem de uzağı görmesi sağlanır.
Bazen tek odaklı lenslerle de presbiyopi (yakını görememe) sorunu çözülebilmektedir. Bu yöntem yine monovizyon yöntemi olarak bilinir. Kişinin baskın gözüne uzağı net olarak görecek şekilde, baskın olmayan gözüne ise yakını daha net olarak görecek şekilde lensler yerleştirilir.
